مقدمه
نیم عشر اجرایی یکی از هزینه‌هایی است که در فرآیند اجرای احکام قضایی از محکوم علیه (کسی که حکم علیه او صادر شده) دریافت می‌شود. این هزینه به عنوان بخشی از هزینه‌های اجرای حکم محسوب می‌شود و هدف آن تأمین بخشی از هزینه‌های اداری و اجرایی دستگاه قضا است. با این حال، در بسیاری از موارد محکوم‌علیه به دنبال راه‌هایی برای معافیت یا عدم پرداخت این هزینه است. در این مقاله، ضمن تعریف دقیق نیم عشر، ترفندهای قانونی برای معافیت یا عدم پرداخت آن بررسی می‌شود.
تعریف نیم عشر اجرایی
مطابق ماده ۱۵۸ قانون اجرای احکام مدنی، هرگاه محکوم‌علیه در مهلت مقرر ۱۰ روزه پس از ابلاغ اجراییه نسبت به اجرای حکم اقدام نکند، هزینه اجرای حکم از او دریافت می‌شود که به آن نیم عشر اجرایی می‌گویند.
نرخ نیم عشر:
- ۵ درصد مبلغ محکوم‌به در دعاوی مالی
- ۵ درصد از ارزش اموال در دعاوی غیرمالی که جنبه مالی دارند
تبصره: اگر محکوم‌علیه در مهلت قانونی ۱۰ روزه اقدام به اجرای حکم کند، از پرداخت نیم عشر معاف می‌شود.
موارد معافیت از پرداخت نیم عشر
قانون‌گذار در مواردی برای محکوم علیه راهکارهایی جهت معافیت از پرداخت نیم عشر پیش‌بینی کرده است:
- پرداخت محکوم به ظرف ۱۰ روز از ابلاغ اجراییه (ماده ۱۵۸ ق.ا.ا.م)
- حکم تخلیه اماکن مسکونی یا تجاری (ماده ۱۶۰ ق.ا.ا.م)
- اجرای حکم به درخواست محکوم‌علیه (ماده ۱۵۸ ق.ا.ا.م)
- اعسار محکوم‌علیه (ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی)
- اجرای حکم توسط شخص ثالث به نفع محکوم‌علیه
برای اطلاع بیشتر می توانید ویدئوی نیم عشر را مشاهده نمائید.
ترفندهای قانونی برای عدم پرداخت نیم عشر
-
پرداخت قبل از صدور اجراییه
یکی از ساده‌ترین راه‌ها، پرداخت محکوم به قبل از صدور اجراییه یا ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجراییه است. در این صورت هیچ هزینه‌ای از محکوم‌علیه دریافت نمی‌شود.
-
درخواست اعسار از پرداخت نیم عشر
محکوم‌علیه می‌تواند با استناد به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، دادخواست اعسار از هزینه نیم عشر را مطرح کند. در صورت اثبات ناتوانی مالی، قاضی می‌تواند وی را از پرداخت این هزینه معاف کند.
-
اعلام صلح و سازش
اگر محکوم علیه در مرحله اجرا بتواند با محکوم‌له (طلبکار) توافق‌نامه صلح و سازش منعقد کند و محکوم‌له رضایت دهد، پرونده بدون اجرای عملیات اجرایی مختومه می‌شود و در این صورت نصف نیم عشردریافت خواهد شد
-
پرداخت توسط شخص ثالث
اگر شخص ثالث (مثل اعضای خانواده یا دوستان) مبلغ محکوم‌به را پرداخت کند و این پرداخت بدون دخالت اجرای احکام باشد، نیم عشر قابل دریافت نیست.
-
اعتراض به مبلغ نیم عشر
در برخی موارد اجرای احکام ممکن است مبلغ نیم عشر را اشتباه محاسبه کند. محکوم‌علیه می‌تواند با ارائه لایحه، نسبت به مبلغ اعلامی اعتراض کند.
-
رویه قضایی و نظرات دکترین حقوقی
برخی از حقوقدانان معتقدند که نیم عشر اجرایی تنها در صورت اجرای اجباری حکم قابل مطالبه است و اگر محکوم‌له بدون دخالت مستقیم اجرا، به حق خود برسد، دریافت نیم عشر غیرقانونی است.
نتیجه‌گیری
نیم عشر اجرایی یکی از ابزارهای تأمین هزینه‌های اجرای احکام قضایی است اما قانون‌گذار با پیش‌بینی راهکارهای مختلف، به محکوم‌علیه فرصت داده است تا از پرداخت این هزینه معاف شود. در این میان، آگاهی حقوقی و استفاده از ترفندهای قانونی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش یا حذف این هزینه داشته باشد.
مشاوره تخصصی مؤسسه حقوقی حمورابی
✅ در مؤسسه حقوقی حمورابی، مشاوران متخصص ما آماده ارائه خدمات حقوقی در زمینه:
- معافیت از نیم عشر
- تهیه لوایح دفاعیه
- تنظیم دادخواست اعسار
- مشاوره در پرونده‌های اجرای احکام مدنی
جهت مشاوره با وکلای متخصص مؤسسه حمورابی، همین امروز با ما تماس بگیرید.
