اعسار چیست؟
کلمه اعسار برگرفته از عسر و به معنای سختی و نداشتن است. در واقع به عدم توانایی مالی یا عدم دسترسی به اموال و به نوعی در مضیقه بودن، اعسار گفته می شود. این کلمه در مسائل حقوقی به کار گرفته می شود و به افراد حقیقی ای که به علت نداشتن دارایی کافی و یا دسترسی نداشتن به اموالشان، قادر به پرداخت دیون و بدهی های خود نباشند، معسر گفته می شود.
گاهی افرادی در جریان رسیدگی به پرونده های قضائی، توانایی گرفتن وکیل و پرداخت حق الوکاله وی را نداشته و حتی ممکن است قادر به پرداخت هزینه های مرتبط از جمله هزینه های دادرسی نیز نباشند. چنین اشخاصی می توانند تقاضای اعسار نموده و در صورت اثبات ادعا از مزایای اعسار بهره مند شوند، در واقع اعسار به دو صورت قابل بیان است:
۱- فرد عادی(حقیقی) که به منظور دریافت حق خود و در واقع به عنوان خواهان اقدام به تشکیل پرونده می نماید. ولی بنابه عدم توانایی مالی قادر به پرداخت هزینه های مربوط به مراجع قانونی نیست.
۲- فرد عادی(حقیقی) که بدهکار بوده و اقامه دعوی از جانب طلبکار بر علیه وی باشد و حکم به نفع طلبکار صادر شود و در واقع رای نهائی مبنی بر محکوم بودن وی باشد و اجرائیه نیز صادر گردد. اما توانایی پرداخت بدهی خود را نداشته باشد.
انواع اعسار چیست؟
اعسار نسبت به هزینه دادرسی
اعسار نسبت به محکوم به
اعسار نسبت به هزینه دادرسی
وقتی کسی قصد دارد دعوایی در دادگاه مطرح کند، باید دادخواست ثبت کند. ثبت دادخواست در دادگاه، منوط به پرداخت هزینه هایی است که به این هزینه ها، هزینه دادرسی می گویند، که با توجه به نوع و ارزش دعوی متفاوت است. گاهی پیش می آید کسی که می خواهد دادخواست ثبت کند ، تمکن مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی را ندارد، قانون برای اینکه این دسته از افراد بتوانند برای دفاع از حق خود اقدام نمایند، راه حلی به نام اعسار در نظر گرفته است.
خواهان یک دعوا می تواند، همزمان با طرح دعوای اصلی یا به صورت جداگانه، دادخواست اعسار خویش از پرداخت هزینه های دادرسی را نیز مطرح نماید، سپس می بایست دو نفر شهادت بدهند که از وضعیت مالی شخص خواهان دعوا اطلاع دارند و او را تصدیق می نمایند. دادگاه پس از وصول دادخواست ممکن است به صرف شهادت آن دو نفر و بررسی وضعیت حکم به اعسار شخص خواهان حکم بدهد و یا ممکن است حضور شهود را جهت کسب اطلاع ضروری بداند و آن ها را احضار نماید.
اعسار نسبت به محکوم به
اعسار از پرداخت محکوم به به این ترتیب است که کسی که به موجب حکم دادگاه محکوم به پرداخت مقدار مشخصی مال یا وجه نقد به دیگری شده است ، ادعا کند توانایی پرداخت آن را ندارد . این عدم تمکن مالی یا نسبت به کل محکوم به ( آنچه به آن محکوم شده است ) یا به این ترتیب است که محکوم نمی تواند آن را به صورت یک جا پرداخت کند . در هر دو حالت می توان با اثبات وضعیت اعسار ، از دادگاه تقاضای رسیدگی به اعسار را نمود .
آثار اعسار
اگر ادعای اعسار مورد پذیرش قرار بگیرد قانون یک سری مزیت ها برای این افراد در نظر گرفته است.
این مزیت ها عبارت اند از:
۱- معافیت از پرداخت تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی
۲- دارا شدن وکیل و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله آن
آیا اشخاص حقوقی نیز می توانند مدعی اعسار باشند؟
اشخاص حقوقی مانند شرکت های تجاری در صورتی که قادر به پرداخت هیچ گونه مالی تحت هر عنوان (هزینه دادرسی، مالی که در دعوایی محکوم به پرداخت آن شده باشند) نمی توانند دادخواست اعسار از هزینه دادرسی و موارد گفته شده را مطرح نمایند. و در صورت طرح دعوای اعسار، توسط دادگاه دادخواست رد می شود؛ ادعا و طرح اعسار صرفا مختص اشخاص حقیقی است اشخاص حقوقی در صورت مواجه شدن با مشکلات مالی که قادر به پرداخت هیچ مبلغی نباشند می بایست تقاضای ورشکستگی نمایند.
