مستثنیات دین چیست و موارد آن کدامند؟

مطابق قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ از تاریخ ابلاغ اجرائیه، مدیون ملزم است در مدت ۱۰ روز نسبت به پرداخت دین و بدهی خود اقدام کند و چنانچه اقدام به پرداخت نکند.

طلبکار می تواند از واحد اجرای احکام دادگاه، درخواست توقیف اموال بدهکار را بنماید ولی در توقیف اموال، قانونگذار استثنائاتی را در جهت حمایت از حقوق اولیه بدهکار و افراد تحت تکفل او پیش‌بینی کرده است که به آن مستثـنیات دیـن گفته می‌شود و غیرقابل توقیف و فروش است

مستثنیات دین چیست؟
همانطور که از نامش پیداست در توقیف اموال مدیون، استثنائاتی از دین وجود دارد که قانون گذار با نگاهی حمایتی از شخص مدیون، آن را در قوانین مختلف آورده است، از جمله در ماده ۵۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی، ماده ۶۵ قانون اجرای احکام مدنی، ماده ۶۱ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و در نهایت ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، با این تفاوت که معیار مستثنیات دین در هر قانون نسبت به مسیر اجرای آن متفاوت است.

پس در واقع مستثنیات دین، به اموالی گفته می شود که در صورت بدهکار بودن فرد، نمی توان این اموال را توقیف کرد و یا فروخت. مصادیق مستثنیات دین، در قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مشخص شده است. همچنین، از احکام اموال غیرقابل توقیف، می توان به این موضوع اشاره کرد که مستثنیات دین، تا زمان فوت مدیون، برقرار بوده و این موضوع، با فوت وی خاتمه می باید.

موارد مستثنیات دین
موارد مستثنیات دین طبق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ صرفاً شامل موارد زیر می باشد که عبارتند از:

۱- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
مدیون می تواند تنها یک ملک مسکونی که در شأن وی می باشد، را به عنوان مستثنیات دین معرفی کند، مشروط بر اینکه بتواند اثبات کند که ناتوان در پرداخت یکجای بدهی خود است.

۲- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
وسایل اولیه زندگی مثل یخچال، تلویزیون، اجاق گاز، فرش جزء اثاثیه مورد نیاز زندگی محسوب میشود و قابل توقیف نیست، وسایل و اثاثیه منزل در صورتی مسـتثنیات دیـن محسوب می شوند که از نظر ارزش و کاربرد متعارف باشد.

۳- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
کتاب های موجود در کتابخانه یک شخص که برای او ضرورت دارد، مثل کتاب های حقوقی و قانون برای یک وکیل مستثنـیات دین محسوب می شود، اما کتاب های غیر تخصصی در این مثال مستثنـیات دین نیست و همچنین کتاب های موجود در یک کتاب‌فروشی نیز مستثنـیات دین محسوب نمی‌شود.

۴- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
به طور مثال خودرو تاکسی چون وسیله امرار معاش است، جزء مستثنیات دین است اما خودرو سواری که فرد از آن وسیله برای مسافرکشی و امرار معاش استفاده میکند مثل تاکسی‌های اینترنتی را هم میتوان مستثنیات دین دانست، که البته پذیرش این امر با قاضی اجرای احکام است.

۵- تلفن مورد نیاز مدیون
شامل تلفن همراه و ثابت می شود، اما اگر شماره تلفن دارای قیمت بالایی باشد، مثل شماره‌ های رند، قابل توقیف است؛ زیرا مدیون می تواند از یک شماره معمولی استفاده کند.

۶- مبلغی که ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت میشود مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.